Ezidi u ola Ezidiya
Weki go te zanin Eziditi yek ji wan Olen heri kevnar en ku mirohvayati li rojhilata navin li bin tesire xweda histina.
Ezidi bi gisti kurdin u zimane wan bi kurdiya.
Ew bi xwe ji Mezepotamyana.
Bigiştı kawl u duhayen Ezidiyan bi kurdina.
Diroka Ezidiyatiye digihije hetani dema Mitrahizma 2000 sal beri zaina pexember İsa.
Weki go tezanin gotina Ezidi (Yezidi) ji Yezda te u ev gotin bi xwe bi Farisiya u te we mahneye yen ezdayi (xweda) yani ego ez dayi xwedane herd u ezman u ne weki ji hela hin kesan yan ji aliyan va te idiyakirin tu tisti xwe bi xalifet Yezide Areb re tuneye ji bergo weki gelek pispor ji didin xwuyan ola Eziditiye diroka we mirow dikare hetani 1000 Sali beri zayina Hisa bisopine ew yek bi xwe ji be minakasa dide xuyakirin go tu tekiliya xwe bi xalife Yezidre tuneye.
Baweriya Êzîdiyan bi hebûna yek Xwedayî tê.
Perestgeha Ezydiya ya pîroz "Laliş" li Kurdistana Îraqê ye.
Hejmara wan di nav gelê Kurd de pir hindike.
Hejmara wan neziki 750000 ya , piraniya wan li Kurdistana Îraqê dimînin (600.000).
Mîrê Ezidiya û serokê olê, "Bavê Şêx-Extiyarê Mergehê li Ba`adrê û Lalişê dimînin.
Wekî din jî Êzîdî li Kurdistana Tirkiyê, Kurdistana Sûriyê, li Ermenistanê, Îranê û Gurcistanê, hene
Tiste li ba Ezidiya herin piroz
1. Roj (Şêşims mefer e mêrê Êzîdî ye)
2.Agir
3.Av
4.Heyv
5.Rasti. Dive her Ezidi rastiye beje ü havalbende rastiyebe. Xwe ji derava bıpareze. Divet xwediye soza xwebe.
6.Zanin(zanabun)
7.Sermi: Ji tijten nebaş xwe dur bigire.Tişten go mırov je şerm bike neke u xwe je dur bıgre
Tisten liser her kese Ezidi farz
Her Ezidi dive Şexek Pirek Hostyek u Xwuh/Bra e axrete hebe.
Her Ezidiki dive roje se care duha xwe bike.
Her duhaki sibehe nava roje u evare li ser piya u dive bere xwe bide roje.
Dema go duha xwe kadand dive ku harde paci bikin.
Her Ezidiki dive ji hindikayiva careke bice Lalisa nurani.
Civaka Ezidiya ji di tabaka pekte
Ev tabaka Yeknav u Dinav in.
Her tabake yek ji di nave xwe da ji hev cudeya heta beri dema Sex Hadi bi tene Yeknav (mirid) u Dinav (Pir) hebun.
Her kese Ezidi ji dayik bunda ji tabaka dayik u bave xweya (yani mirov Pir yan ji Mirid te dinyaye u çenabe go mirov tabaka xwe bughere).
Pisti hatina Sex Hadi, Sexiti ji di nav Ezidiya da çebu u Sex bi xwe ji di nava xwe da ji hev vakatahayina.
Her weki go zewaca Yeknav u Dinava bi hevdure di Ola Ezidiyada kadaxeya, zewaca Dinava ji bi tabakayek dinjira(grub) kadaxeye.
Yeknav
1.Mirid
2.Kawal
3.Fakir
4.Micewir
Dinav
1.Pir
2.Sex
Roje cejn u Rojiyen Ezidiya
Roje Cejn u Rojiyen Ezidiya bi gisti heji li gor salnameya kevin pekten.
1.Çarsemba sor (yekemin Çarsemba sere Nisane )
2.Cemayia cejna haciya, ev cejn heftike didomine u di haftiya dawiya meha Elune deya.
3.Rojiyen Xwedana roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Xwedana ya
4.Rojiyen Sesims ev ji roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Sesimsa.
5.Rojiyen Ezid ev ji roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Ezid (heyra Ezid)a
6. Cejna Pir Ali (Batizmi) ev cejn roja Yekseme dest peke u disa roja yekseme bi dawi dibe u dive ji hindikayi rojek je (li gori salnameya kevin) bikeve sala nu.
7.Çele Havine Rojiyen Çele havine 40 roji na.
8.Çele zivistane Rojiyen Çele Zivistane ev ji 40 roji didominen.
9. Xidir elyas u Xidir Nebi ev cejn di yekemin pencsema sere meha Sabate deya.
Bisk
Bisk li ba Ezidiya
Dive her mirove Ezidi farza
Zewac li ba ezidiya
Mirin li ba Ezidiya
Gava Miroveki Ezidi bimire mecbur ji aliye şex u piran wa be şistine u dema bi cih anina ve wezife di go pir ave li bike u sex ji cenaze bisoye. Gawa go miri hate siştin u kefene wi be lekirin kawle terkin u asina ji aliye şexe wi va dive li ser be xendin. Terme miri dive
Duhayen Ezidiya
Şehda Dine Ezidiya
Şehda dînêmin yek xweda ye
Emîn Cebraîl evîniya Ezdaye ye
Bergeha min roj û mergeh e
Silavên min li mergehê li Lalişê
Û li xwedanê qubêyê
Şêxadî Şêxê min e, ji nûra padşa ye
Şemsê Êzdînê çira ye
Pîrê min Hesin Meman e
Hoste û merebî ji mala Baban e
Kaniya Sipî mora min e
Kaf û mixar û zimzim Heca min e
Tawisî Melek şahda îmana min e
Duha Sibê
Amîn amîn xwedê tibarek li dîn
Tifaqe li tifaqîn
Xwedê esil xaliqîn.
Bi hîmeta melek Şemsedîn
Amadîn,Babadîn,Nasirdîn,
Sicadîn,melek Fexredîn
Şêşims li ser qeweta me û dîn
Melekê Adî tace ji ewil heta bi axirîn
Ya xwedê tu derê xêra veke, derê sera wergerîn.
Berî roj ziriqî Melek Emîn li ber şefiqî
Nûr bû ji nûrê tifiqî
Siphan ji te ya xaliqî.
Ji malê hetanî malê,Şêşimse xwedanê sêqalê
Dest û damanê Şêşims nabirim ji xeyalê.
Ji derecê hetanî derecê
Şêşimse xwedanê ferecê
dest û damanên Şêşims
Radimûsim li dewsa kabê, cîyê hecê.
Ji sitûnê hetanî sitûnê
Çil mifte heye li derê Xizînê
Şêşims dane destê xwedanê marîfetê û nasînê.
ji çavan hetanî devî, mora Şêşims lê dikevî
Mora melika germe, nahêlê tû binivî.
Ji serî hetanî bêye piya
ya Şêşims te em danîne devê riya
Dîndara xwedê û Şêşims em nabirin ji hêviya.
Ya Şêşims te em xwestine ser vê xilmetê
Li me vekî dergehê rahmetê
Ronahiyekê bidî ber dilê me û çendî sinetê.
Sinet ku sinete,zebûnî kêm taqat e
Me bi xwedê û Şêşims î bi niyet e
Sunî kû sunîne,zebûnî ji bandî ne
Em ji xwedê û Şêşims bi hêvî ne
Şêşimsê me yî nûrîn e
Li ser kursiya zêrî ne
Mifte û kilîtên Feqîrê mezelê bi destê wî ne
Ewe vedike derê hemû birîna
Sed xweziya mine bi wî be
Şêşims bidê û jê nestî ne
Wê zor dereca ragihîne.
Duha Êvarê
Ya siwarê rojhilatê, rojava yê
Hûn bidene xatira dotê û dayê
Hûn me xilas kin ji qedayê, ji bela yê
Hûn bidene xatira kaniya sipî yê
Ya Şêşims tu halê mala xwe bipirsî û me jî vê carê
Hûn bidene xatira erş û kursî
Gay û masî
Heyat li kursî
Ya Şeşims tu li halê me û hazira bipirsî
Hûn bidene xatira lewh û qelem e
Hewa û Adem e
ya rabî tu li bang û hawara me were
Li hemû çaxa û li hemû dem a
Ya Şêşims tu pirsiyarekê li halê me û hazira bik e
Hûn bidene xatira çerxan û felekan
Horiyan û melekan
Sira Tawsî Melek û çarde tebeqan
Ya Şêşims tu pirsiyareke xêrê li me û hazira bike
Hûn bidine xatira buhi·tê û dar ê
Kafê û mixar ê
Sira Êzî û Bêtil Far ê
Ya Şêşims tu pirsiyareke xêrê li me û hazira bike vê car ê
Hûn bidene xatira dira spî ye
Melekê bêrî ye
Sira Êzî ye
Ya Şêşims li dîwana siltan Şêxadî
Tu bo mala xwe û me jî bikî hêvî ye
Hûn bidene xatira dira sor e
Êzdîne mîr e
Qubletil bidor e
Ya Şêşims bang û hawarên me bi melekê jor e
Hûn bidene xatira dira zer e
Ax û av û agir e
Erd û ezman û ber e
Êzdîne mîr û her çar sir e
Ya Şêşims tu li banga mala xwe û me jî wer e
Hûn bidene xatira sûka marîfet ê
Mêrê li ber bedlê diket xilmet ê
Derwêşê şev û roj diket ebadet ê
Şêx û pîr, hosta û merebî, yar û birayên axiret ê
Ya Şêşims tu meferiyeke mala xwe û me jî bike vê ca ê
Hûn bidene xatira kursiya rehman a
Melekî can a
Behra qudsî suphana,nefesê cana bin can a
Ya Şêşims me ji te divê dîn û îmana
Hûn bidene xatira Cibrayîl, Ezrayîl, Mîkayîl
Şifqayîl, Derdayîl, Ezafîl, Ezazîl
Her heft melekên mezin, di destî de mifte û kilîl
Ew jî wê li ber hizreta melekê celîl
Hûn bidine xatira cebrayîl,Ezrayîl,Mîkayîl, Şifqayîl,
Derdayîl, Ezafîl, Ezazîl
Her heft melekên mezin, xasê berê çiqasî bedîl
Di destên wan de, mifte û kilîl
Li hizreta melekê celîl
Ya Şêşims tu meferî,tu xaliqê meyî her û herî
Ti risqa didî û risqa dibî
Ya Şêşims ji te dixwazim sebir û nas
Me yek heya dereca îman ê
Tu me xilas bike ji bêbextî yê.
Ji me Êzdiyan re kilîl û mifte bîn e
Li me veke dergehê xezîn ê
Hawara me ve bê, vê carê xwedanê Hekar ê
Duha Piştgirêdanê
Ya rebî mehderekê ji te dixwazim
Mehdereke xêrê
Yek kerem e
Yek neder e
Yek şefqet e
Yek dewlet e
Yek zar e,yek ziman e
Yek dîn e,yek îman e
Yek aqil e yek fam e
Ya rebî tu aqil û fam di serê me bike
Tu pirsyareke xêrê li halê me û vî miletî bike
Ya rebî tu bide xatirê delîlê xweda
Axir zeman
Ji xas û saliha
Saf û milyaketa
Derwêşê qelendera
Xasê qelendera
Li pey pira selatê dikira
Xwedê temam e
Weki go te zanin Eziditi yek ji wan Olen heri kevnar en ku mirohvayati li rojhilata navin li bin tesire xweda histina.
Ezidi bi gisti kurdin u zimane wan bi kurdiya.
Ew bi xwe ji Mezepotamyana.
Bigiştı kawl u duhayen Ezidiyan bi kurdina.
Diroka Ezidiyatiye digihije hetani dema Mitrahizma 2000 sal beri zaina pexember İsa.
Weki go tezanin gotina Ezidi (Yezidi) ji Yezda te u ev gotin bi xwe bi Farisiya u te we mahneye yen ezdayi (xweda) yani ego ez dayi xwedane herd u ezman u ne weki ji hela hin kesan yan ji aliyan va te idiyakirin tu tisti xwe bi xalifet Yezide Areb re tuneye ji bergo weki gelek pispor ji didin xwuyan ola Eziditiye diroka we mirow dikare hetani 1000 Sali beri zayina Hisa bisopine ew yek bi xwe ji be minakasa dide xuyakirin go tu tekiliya xwe bi xalife Yezidre tuneye.
Baweriya Êzîdiyan bi hebûna yek Xwedayî tê.
Perestgeha Ezydiya ya pîroz "Laliş" li Kurdistana Îraqê ye.
Hejmara wan di nav gelê Kurd de pir hindike.
Hejmara wan neziki 750000 ya , piraniya wan li Kurdistana Îraqê dimînin (600.000).
Mîrê Ezidiya û serokê olê, "Bavê Şêx-Extiyarê Mergehê li Ba`adrê û Lalişê dimînin.
Wekî din jî Êzîdî li Kurdistana Tirkiyê, Kurdistana Sûriyê, li Ermenistanê, Îranê û Gurcistanê, hene
Tiste li ba Ezidiya herin piroz
1. Roj (Şêşims mefer e mêrê Êzîdî ye)
2.Agir
3.Av
4.Heyv
5.Rasti. Dive her Ezidi rastiye beje ü havalbende rastiyebe. Xwe ji derava bıpareze. Divet xwediye soza xwebe.
6.Zanin(zanabun)
7.Sermi: Ji tijten nebaş xwe dur bigire.Tişten go mırov je şerm bike neke u xwe je dur bıgre
Tisten liser her kese Ezidi farz
Her Ezidi dive Şexek Pirek Hostyek u Xwuh/Bra e axrete hebe.
Her Ezidiki dive roje se care duha xwe bike.
Her duhaki sibehe nava roje u evare li ser piya u dive bere xwe bide roje.
Dema go duha xwe kadand dive ku harde paci bikin.
Her Ezidiki dive ji hindikayiva careke bice Lalisa nurani.
Civaka Ezidiya ji di tabaka pekte
Ev tabaka Yeknav u Dinav in.
Her tabake yek ji di nave xwe da ji hev cudeya heta beri dema Sex Hadi bi tene Yeknav (mirid) u Dinav (Pir) hebun.
Her kese Ezidi ji dayik bunda ji tabaka dayik u bave xweya (yani mirov Pir yan ji Mirid te dinyaye u çenabe go mirov tabaka xwe bughere).
Pisti hatina Sex Hadi, Sexiti ji di nav Ezidiya da çebu u Sex bi xwe ji di nava xwe da ji hev vakatahayina.
Her weki go zewaca Yeknav u Dinava bi hevdure di Ola Ezidiyada kadaxeya, zewaca Dinava ji bi tabakayek dinjira(grub) kadaxeye.
Yeknav
1.Mirid
2.Kawal
3.Fakir
4.Micewir
Dinav
1.Pir
2.Sex
Roje cejn u Rojiyen Ezidiya
Roje Cejn u Rojiyen Ezidiya bi gisti heji li gor salnameya kevin pekten.
1.Çarsemba sor (yekemin Çarsemba sere Nisane )
2.Cemayia cejna haciya, ev cejn heftike didomine u di haftiya dawiya meha Elune deya.
3.Rojiyen Xwedana roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Xwedana ya
4.Rojiyen Sesims ev ji roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Sesimsa.
5.Rojiyen Ezid ev ji roja Sesem, Çarsem u Pencsemena roja Ine ji Cejna Ezid (heyra Ezid)a
6. Cejna Pir Ali (Batizmi) ev cejn roja Yekseme dest peke u disa roja yekseme bi dawi dibe u dive ji hindikayi rojek je (li gori salnameya kevin) bikeve sala nu.
7.Çele Havine Rojiyen Çele havine 40 roji na.
8.Çele zivistane Rojiyen Çele Zivistane ev ji 40 roji didominen.
9. Xidir elyas u Xidir Nebi ev cejn di yekemin pencsema sere meha Sabate deya.
Bisk
Bisk li ba Ezidiya
Dive her mirove Ezidi farza
Zewac li ba ezidiya
Mirin li ba Ezidiya
Gava Miroveki Ezidi bimire mecbur ji aliye şex u piran wa be şistine u dema bi cih anina ve wezife di go pir ave li bike u sex ji cenaze bisoye. Gawa go miri hate siştin u kefene wi be lekirin kawle terkin u asina ji aliye şexe wi va dive li ser be xendin. Terme miri dive
Duhayen Ezidiya
Şehda Dine Ezidiya
Şehda dînêmin yek xweda ye
Emîn Cebraîl evîniya Ezdaye ye
Bergeha min roj û mergeh e
Silavên min li mergehê li Lalişê
Û li xwedanê qubêyê
Şêxadî Şêxê min e, ji nûra padşa ye
Şemsê Êzdînê çira ye
Pîrê min Hesin Meman e
Hoste û merebî ji mala Baban e
Kaniya Sipî mora min e
Kaf û mixar û zimzim Heca min e
Tawisî Melek şahda îmana min e
Duha Sibê
Amîn amîn xwedê tibarek li dîn
Tifaqe li tifaqîn
Xwedê esil xaliqîn.
Bi hîmeta melek Şemsedîn
Amadîn,Babadîn,Nasirdîn,
Sicadîn,melek Fexredîn
Şêşims li ser qeweta me û dîn
Melekê Adî tace ji ewil heta bi axirîn
Ya xwedê tu derê xêra veke, derê sera wergerîn.
Berî roj ziriqî Melek Emîn li ber şefiqî
Nûr bû ji nûrê tifiqî
Siphan ji te ya xaliqî.
Ji malê hetanî malê,Şêşimse xwedanê sêqalê
Dest û damanê Şêşims nabirim ji xeyalê.
Ji derecê hetanî derecê
Şêşimse xwedanê ferecê
dest û damanên Şêşims
Radimûsim li dewsa kabê, cîyê hecê.
Ji sitûnê hetanî sitûnê
Çil mifte heye li derê Xizînê
Şêşims dane destê xwedanê marîfetê û nasînê.
ji çavan hetanî devî, mora Şêşims lê dikevî
Mora melika germe, nahêlê tû binivî.
Ji serî hetanî bêye piya
ya Şêşims te em danîne devê riya
Dîndara xwedê û Şêşims em nabirin ji hêviya.
Ya Şêşims te em xwestine ser vê xilmetê
Li me vekî dergehê rahmetê
Ronahiyekê bidî ber dilê me û çendî sinetê.
Sinet ku sinete,zebûnî kêm taqat e
Me bi xwedê û Şêşims î bi niyet e
Sunî kû sunîne,zebûnî ji bandî ne
Em ji xwedê û Şêşims bi hêvî ne
Şêşimsê me yî nûrîn e
Li ser kursiya zêrî ne
Mifte û kilîtên Feqîrê mezelê bi destê wî ne
Ewe vedike derê hemû birîna
Sed xweziya mine bi wî be
Şêşims bidê û jê nestî ne
Wê zor dereca ragihîne.
Duha Êvarê
Ya siwarê rojhilatê, rojava yê
Hûn bidene xatira dotê û dayê
Hûn me xilas kin ji qedayê, ji bela yê
Hûn bidene xatira kaniya sipî yê
Ya Şêşims tu halê mala xwe bipirsî û me jî vê carê
Hûn bidene xatira erş û kursî
Gay û masî
Heyat li kursî
Ya Şeşims tu li halê me û hazira bipirsî
Hûn bidene xatira lewh û qelem e
Hewa û Adem e
ya rabî tu li bang û hawara me were
Li hemû çaxa û li hemû dem a
Ya Şêşims tu pirsiyarekê li halê me û hazira bik e
Hûn bidene xatira çerxan û felekan
Horiyan û melekan
Sira Tawsî Melek û çarde tebeqan
Ya Şêşims tu pirsiyareke xêrê li me û hazira bike
Hûn bidine xatira buhi·tê û dar ê
Kafê û mixar ê
Sira Êzî û Bêtil Far ê
Ya Şêşims tu pirsiyareke xêrê li me û hazira bike vê car ê
Hûn bidene xatira dira spî ye
Melekê bêrî ye
Sira Êzî ye
Ya Şêşims li dîwana siltan Şêxadî
Tu bo mala xwe û me jî bikî hêvî ye
Hûn bidene xatira dira sor e
Êzdîne mîr e
Qubletil bidor e
Ya Şêşims bang û hawarên me bi melekê jor e
Hûn bidene xatira dira zer e
Ax û av û agir e
Erd û ezman û ber e
Êzdîne mîr û her çar sir e
Ya Şêşims tu li banga mala xwe û me jî wer e
Hûn bidene xatira sûka marîfet ê
Mêrê li ber bedlê diket xilmet ê
Derwêşê şev û roj diket ebadet ê
Şêx û pîr, hosta û merebî, yar û birayên axiret ê
Ya Şêşims tu meferiyeke mala xwe û me jî bike vê ca ê
Hûn bidene xatira kursiya rehman a
Melekî can a
Behra qudsî suphana,nefesê cana bin can a
Ya Şêşims me ji te divê dîn û îmana
Hûn bidene xatira Cibrayîl, Ezrayîl, Mîkayîl
Şifqayîl, Derdayîl, Ezafîl, Ezazîl
Her heft melekên mezin, di destî de mifte û kilîl
Ew jî wê li ber hizreta melekê celîl
Hûn bidine xatira cebrayîl,Ezrayîl,Mîkayîl, Şifqayîl,
Derdayîl, Ezafîl, Ezazîl
Her heft melekên mezin, xasê berê çiqasî bedîl
Di destên wan de, mifte û kilîl
Li hizreta melekê celîl
Ya Şêşims tu meferî,tu xaliqê meyî her û herî
Ti risqa didî û risqa dibî
Ya Şêşims ji te dixwazim sebir û nas
Me yek heya dereca îman ê
Tu me xilas bike ji bêbextî yê.
Ji me Êzdiyan re kilîl û mifte bîn e
Li me veke dergehê xezîn ê
Hawara me ve bê, vê carê xwedanê Hekar ê
Duha Piştgirêdanê
Ya rebî mehderekê ji te dixwazim
Mehdereke xêrê
Yek kerem e
Yek neder e
Yek şefqet e
Yek dewlet e
Yek zar e,yek ziman e
Yek dîn e,yek îman e
Yek aqil e yek fam e
Ya rebî tu aqil û fam di serê me bike
Tu pirsyareke xêrê li halê me û vî miletî bike
Ya rebî tu bide xatirê delîlê xweda
Axir zeman
Ji xas û saliha
Saf û milyaketa
Derwêşê qelendera
Xasê qelendera
Li pey pira selatê dikira
Xwedê temam e